OGT 2025: Türkmenistan metan zyňyndylaryny ep-esli azaltmagy başardy – sputnik monitoringi netije berýär
Türkmenistan öňdebaryjy sputnik gözegçilik ulgamlaryny ornaşdyrmagy we önümçilik desgalarynda işjeň çäreleri görmegi netijesinde metan zyňyndylaryny azaltmakda görnükli ösüş gazanýar. Bu barada «Türkmengaz» Döwlet Konserniniň Tebigy gaz ylmy-barlag institutynyň direktory Baýrammyrat Pirniýazow «Türkmenistanyň Nebiti we Gazy 2025» (OGT 2025) atly halkara maslahatda eden panel çykyşynda habar berdi.
Sputnik monitoringi çalt netije berdi
Metan zyňyndylaryna gözegçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin «Türkmengaz» DK BMG-niň Daşky gurşawy boýunça maksatnamasy (ÝUNEP) bilen bilelikde işlenip taýýarlanylan meýilnamanyň çäklerinde sanly we kosmos tehnologiýalaryny ulanýar.
MARS ulgamynyň ornaşdyrylmagy: 2024-nji ýylyň mart aýyndan başlap, emeli kosmos sputnikleri tarapyndan ýüze çykarylan metan zyňyndylarynyň çeşmeleri baradaky maglumatlar yzygiderli «Metan zyňyndylaryna duýduryş we jogap ulgamy (MARS)» atly sanly platforma gelip gowuşdy.
Capterio bilen hyzmatdaşlyk: Şeýle hem, ýanýan çeşmelere yzygiderli sputnik monitoringini amala aşyrýan «Capterio» kompaniýasyndan alnan maglumatlar işjeň ulanylýar.
Pirniýazow: «MARS ulgamy arkaly “Türkmengaz” DK-nyň önümçilik desgalary boýunça metan zyňyndylarynyň ep-esli azalandygy hasaba alyndy. Meselem, şu ýylyň 9 aýynda zyňyndylaryň azalmagy geçen ýylyň 7 aýyndaky ortaça 22,9 tonna/gije-gündiz bilen deňeşdirilende, ortaça 11,6 tonna/gije-gündize çenli azaldy, käbir aýlarda bolsa zyňyndylar umuman hasaba alynmady» diýip, düşündirdi.
Mundan başga-da, Konserniň kärhanalarynda guramaçylykly we guramaçylyksyz zyňyndylaryň esasy çeşmelerini ýüze çykarmak we olary aradan aýyrmak ýa-da azaltmak boýunça anyk çäreleri işläp taýýarlamak bilen meşgullanýan ýörite topar döredildi.
Derweze krateri: odyň ýuwaşamagynyň we gatlagyň gowşamagynyň alamaty
Baýrammyrat Pirniýazow aýratynlykda, 1963-nji ýyldan bäri ýanýan we «Dowzahyň Derwezesi» ady bilen tanalýan iň uly guramaçylyksyz zyňyndylaryň biri bolan Derweze krateri bilen baglanyşykly ýagdaý barada-da belläp geçdi.
«Capterio» kompaniýasynyň maglumatlaryna görä, 2023-nji ýylyň aprel aýyndan häzirki wagta çenli geçirilen gözegçilik döwründe krateriň ýanmagynyň güýçliligi takmynan 3 esse azaldy.
Lektor krateriň Çaljülba-Zeagli-Derweze ýataklar toparynyň Çaljülba gurluşynda buraw işleri wagtynda bolan heläkçiligi netijesinde emele gelendigini we onuň gazy bilen üpjünçiliginiň häzirki wagta çenli dowam edýändigini düşündirdi.
Geçirilen işler (11-nji, 12-nji we 5-nji guýularyň täzeden ulanyşa girizilmegi) pes gatlak basyşyny we bölekleýin suwlanmagy görkezdi, bu bolsa krateriň üpjünçiliginiň bolup geçýän önümli gatlagynyň gowşandygyny görkezýär.
Ýatagy dolandyrmak üçin 2024-nji ýylyň dekabr aýyndan başlap, has çuň gatlaklardan täzeden burawlanan 4-nji guýy ulanyşa girizildi.
Ondan öň köp kilometrlere görünýän ägirt uly ýanýan şöhle bar bolsa, indi, institutyň direktorynyň sözlerine görä, diňe kiçijik ýanyp duran ojaklar galdy.